Осумдесет години од кодификацијата на македонскиот јазик

Денес одбележуваме значаен јубилеј – 80 години од кодификацијата на македонскиот литературен јазик. Кодификацијата претставува крунски чин во историјата на секој јазик, како симбол на еден од највисоките акти на јазична, културна и идентитетска самосвест. Таа го обезбедува стандарднојазичниот модел, создава јазичен консензус во рамките на заедницата и овозможува институционализирана, официјална и културна функција на јазикот. Чинот на кодификацијата на македонскиот литературен јазик го одбележуваме на Денот на македонскиот јазик – 5 Мај, ден кога е официјално усвоена македонската азбука во 1945 г., проследено со официјалното усвојување и на македонскиот правопис еден месец подоцна, на 7 јуни 45-тата година. 

Но, македонскиот јазик не се родил тогаш, во 1945-тата година, како што не се родила тогаш ни македонската нација и идентитет. Историјата на јазикот и на нацијата не се мери со административни акти, туку со долг и сложен процес на историско, културно и општествено обликување. Сè она што сме ние денес не можеме да го гледаме одделно од повеќевековниот континуитет во развојот на македонскиот јазик и на македонската нација. Генезата на македонскиот писмен јазик ја следиме уште од првите старословенски ракописи од X-XI век, кога се појавуваат првите типично македонски изоглоси, и тој развој го следиме низ вековите, со засилено навлегување на македонскиот народен јазик во ракописите од доцниот среден век и особено од крајот на XVI век. Во XIX век веќе се појавува и јасната свест за посебноста на македонскиот јазик и за неговото место во јазичното семејство на светот, свест што добива своја јасна и аргументирана експликација во делото „За македонцките работи“ од Крсте Петков Мисирков – визионерски труд што во 1903 година ги постави темелите за самосвесно прифаќање на македонскиот јазик како посебен јазичен систем.

Тој континуитет во развојот на македонскиот јазик е потврден на Првото заседание на АСНОМ, на 2 август 1944 г. – датум на кој македонскиот јазик за првпат и официјално станува службен јазик во една држава, македонската држава – датум од историска тежина, со кој се институционализираше еден вековен стремеж. На 5 мај 1945 г. со Решение на Народната влада на Федерална Македонија е усвоена азбуката на македонскиот јазик врз принципот еден глас – една буква, азбука што исто така се надоврзува на претходната писмена традиција – реформираната кирилица, т.н. граѓанка, како и на графискиот систем што го користи Мисирков. 

На 7 јуни 1945 г. е усвоен и правописот на македонскиот јазик, а набргу потоа следуваат и основоположничките дела на великанот на македонскиот јазик, Блаже Конески – Граматиката на македонскиот литературен јазик, Историјата на македонскиот јазик, како и тритомниот Речник – и со тоа се заокружува кодификацијата на македонскиот јазик.

Од тој момент, македонскиот стандарден јазик станува официјален јазик на македонското општество, а македонската азбука и правопис почнуваат да се користат во секојдневната јазична употреба од сите сфери на животот. Тестот на писмената практика – македонскиот јазик го положува со највисока оцена. Доказ за тоа се илјадниците дела напишани на македонски јазик со македонска азбука и правопис: и тоа од уметничка литература до врвни научни дела, од разговорен јазик до јазик на општеството, просветата, културата и медиумите.

Денес, на 5 Мај – Денот на македонскиот јазик, го одбележуваме големиот јубилеј, 80 години од кодификацијата на македонскиот јазик, за да му оддадеме почит на минатото и да покажеме дека го знаеме и го цениме, но исто така, и за да преземеме одговорност кон иднината – тоа што сме го стекнале со кодификацијата не треба само да го чуваме туку треба и да го негуваме и да го афирмираме и да го развиваме. Подигањето на јазичната свест значи градење на чувство за припадност и почит кон сопствениот културен идентитет. Денес, особено во ерата на глобализацијата и дигитализацијата на општеството, соочени со големото влијание на англиската лексика, па и на англиската јазична структура, наша должност е со уште поголема грижа и одговорност да му се посветиме на македонскиот јазик. Зашто тој не е само средство за наша меѓусебна комуникација – тој е гласот на нашата историја, на нашата култура и на нашиот идентитет!

Нека ни е честит јубилејот 80 години од кодификацијата на македонскиот јазик!