Македонија
1. December 2019 - 12:14

Димитрија Алексов: Сите занаети ги сакам, а сега најмногу работам како опинчар

Димитрија Алексов има 90 години и сè уште работи во Старата скопска чаршија како опинчар. Освен што е интелектуалец, има завршено Воена школа во Нови Сад, за себе вели дека знае уште неколку занаети – ортомар, мутавџија, односно изработка на вреќи и дисаѓи од козина, бравар и ковач, со завршена железничка индустриска школа. Знае да изработува кломпи, сандали, налани, чевли од јаже, знае да шие, да штави кожа од која потоа се изработуваат опинци, дајриња, тапани, од сирова кожа. Порано од кожа изработувал елечиња, поправал бунди, а знае да работи капи од кожа, од штоф…

– Како опинчар сум работел како дете, како чирак кај татко ми. Јас сум велешанец. И татко ми беше ортомар и мутавџија и до 17 години сум работел кај него, во Велес. Потоа ме пратија да одам во школо, па бев војник, завршив Воена школа во Нови Сад, бев командир, предавав во Велес и во Скопје, предавав предвојничка обука 15 години, рече Алексов, додавајќи дека бил шеф на „Беко Белград“.

Разговаравме едно есенско претпладне во неговиот дуќан во Старата скопска чаршија. Ни раскажа дека е во Скопје од 1960 година, во Маџир Маало, каде што и денес живее. И оттогаш е во Чаршијата. Имал и свое претпријатие, работеле заедно со неговата сопруга Ружа Алексова, која има 85 години и е кројачка. За неа вели дека му е придружник и помошник во работата.

– Тексас работев прв во Скопје. Дома имав работилница, 20-тина жени работеа. Продавав тексас и детски работи. Сите занаети ми се драги, само опинци работам сега. Последниве години само опинци работам и поправка на опинци, вели Димитрија.

За опинчарскиот занает

Порано многу се купувало опинци, нашите луѓе ги носеле. Опинците сега ги купуваат туристи и игроорните групи. Димитрија изработува опинок како сандала, кој може да се носи лете.

Во последниве години вели дека нема работа. Смета дека сега луѓето како да се оттргнати од Чаршијата и додаде оти е тешко да се врати животот во Чаршијата зашто нема мајстори. Тие, како што рече, изумреа.

– Јас сум единствен мајстор овде, заклучи тој.

За себе вели дека заработил со својот ум, со занаетот, со неговиот труд, трудот на сопругата, на работниците што ги имал.

– Македонскиот опинок или нашиот кај нас се прави со каиши. Јас работам опинци и кај мене сите се со пета, а не како останатите, како чевлите што ја имаат, кога играат игроорците да не паѓа, рече Димитрија.

Нагласува дека е тешко да се изработат едни опинци зашто плетењето е тешко, има разни плетки. Опинокот се работи од кожа, од разни видови, од свиња, вол, теле. Сега најмногу работи со козја кожа која, како што рече, е најјака, ја набавува од Скопско и од цела држава. Вели дека има фабричка кожа и домашна штава, која е многу појака од фабричката. Ни раскажа дека сега е многу тешко за работа и се штави повеќе со машини. Прво кожата убаво се пере, се става во вар, каде што стои десетина дена, пак се пере, се струга, влакното да се симне и потоа се става мравја киселина и со неа се штави кожата. Порано набавувал штавена кожа од нашите фабрики, а сега од фабриките што штават од Турција, Италија, од секаде. Вели дека е многу скапа, од 35 до 55 евра од квадрат.

– Сам работам. Никој нејќе да дојде да работи. Младите не сакаат да работат, тешко им е да учат занает. Им порачувам на младите – да земат занаети да учат. Нека учат школо и нека учат занает. Само еден занает да има, каде и да отиде, секаде со занаетот ќе просперира, не да копа канали, потенцира Димитрија.

Вели дека 45 години работел со САД, имал можност да замине во САД и да живее и да работи во Канада, но не заминал.

– Овде за мене беше Америка, да ви кажам искрено. Има уште работа, постојано доаѓаат луѓе, нарачуваат, рече Димитрија.

На пазарот се продаваат разни модели на опинци, македонски, бугарски, српски…

– Децата едно време носеа само опинчиња и никогаш ногата не им се расипуваше, вели Димитрија.

Ни раскажа дека тој и сопругата работеле разни модели за игроорни групи, за музеи, филмови, лани продал 80 чифта опинци за снимање еден филм.

– Јас секогаш имам работа. Никогаш не седам. Ако немам работа јас да ги правам, ми носат опинци за поправка. Сум правел кломпи, разни еспадрили, разни папучи, од кожа правени специјално патики, се потсети Димитрија.

Се потсети дека порано опинци се правеле и од гума, од стари автомобилски гуми.

– Дебелите опинци беа за овчарите, за да се носат по камења, карпи, трња… Од гума се правеа опинци и за жени, девојчиња, деца, но кожата е подобра, рече Димитрија.

Се сети како порано се земала мерка за опинци, со педа, а не со сантиметри. Потенцира дека без калапи не се работат опинци.

– Овие опинци не се работат без калапи. А тие опинци порано се работеа без калапи. За тоа требаше дарба и селаните сами си ги правеа, и ние ги правевме, рече Димитрија.

Цената на опинците варира, од 600 до 1.300, а опинци како сувенири можат да се набават за 150 денари, а на други места се продаваат и поскапо. И за него тоа не е проблем да се изработи.

– Чираци бевме. Без чирак занает не се учи. Жена ми од 13 години е чирак. Прво се учи чирак, три години, шест години се учи да бидеш калфа, па потоа ќе полагаш за мајстор, ни објасни Димитрија.

За животот

Со мајстор Димитрија, кој има богато животно искуство зад себе, позитивна енергија и ведар дух, разговаравме за животот, за неговото семејство. Има две ќерки, четири внуци и два правнуци. За неговите ќерки вели дека се службеници, но знаат да шијат, знаат опинци да прават, чевли, чизми.

Кај него во дуќанот доаѓаат муштерии за да купат нешто и доаѓаат само на муабет. Низ смеа вели дека доаѓаат многу луѓе, доктори, професори „за памет да сум им дал“.

Според него, животот се содржи од школо и занает.

– Јас имам школо, ама имам и занает. Ако го немав тој занает, ќе страдав за леб. Кога го имаш занаетот, каде и да отидеш секаде ќе те примат на занает. Ако нема што да работиш со школото, ќе земеш занаетот, а не да копаш канали, раскажува Димитрија.

Потенцира дека треба да се сакаме себеси и да го сакаме животот. Со насмевка на лицето ни рече дека нему не му се умира.

– Животот треба да се сака и да се живее. Не да му бидеш само слуга на животот, треба да го користиш животот. Работа, љубов, муабет…, разни, разни работи имаме ние во животот. Нема што нема, нагласи Алексов.

Ни порача дека не треба да се штеди од храна, пиење и од љубов. Препорачува да се јаде и пие, но умерено, да не се претерува, тоа не го одобрува. Секоја година да се оди на море, од 15 до 20 дена. Смета дека тоа е многу важно.

– Младите треба да учат, да се образоваат. Секој млад човек да има по еден занает ако сака да успее во животот. И да не се плаши од ништо. Чесно да се работи, никому не сум ни пет денари борчлија, рече Алексов.

Му се заблагодаривме за разговорот, за одвоеното време и му посакавме да биде жив и здрав.

Магдалена Ристоманов/МИА

Фото: Дарко Попов/МИА